[Zelfbouw] Buizen versterker zelf bouwen????

[hvdh]

De link staat boven het schema, met daarin ook uitleg van de ontwerper o.a. over de ontbrekende kathode weerstand.

Hier nog meer projecten.

Veel plezier ermee!

[Gast Drs. IJzerbout]

Ik had dat niet gelezen.

 

De schakeling "sucks" aan alle kanten. En die kathodeweerstand voor de EL84 van 180 ohm...? Is mij een raadsel. Als dat niet klopt gaat de hele instelling van die buis naar de haaien. In dit geval minder uitgangsvermogen.

Tegenkoppeling om het gebruik van kleine uitgangstrafo´s te kompenseren. Dat is niet zo mijn ideaal.

Beter een grote OPT en geen tegenkoppeling.

De frequentie karakteristiek staat en valt met de uitgangstransformator. Dat is het frequentielimiterende element. De tegenkoppeling verbetert de vervorming, verminderd de brom...maar de totale versterking wordt minder en moet dan weer opgehaald worden aan de ingang.

Nu is het wel zo dat een CD speler een hoge output geeft. Die had je vroeger niet. Dus een hoop herrie zal er wel uitkomen.

Voor stereo moet je alles 2 maal hebben. Dat zal ook wel een probleem opleveren.

[Gast gladys]

Het ontbreken van de kathodeweerstand van de 1e buis en een grote weerstand (10meg) over het rooster heet roosterstroom voorspanning of grid leak bias.

http://www.tpub.com/content/neets/14178/css/14178_45.htm legt je op blz 33 t/m 35 uit hoe dit werkt.

De gebruikelijke 500k tot 1 meg over het rooster, doet de ingangscondensator tussen de positieve ingangsfasen te snel ontladen om een voldoende negatieve roosterspanning te houden.

Met Ijzerbout ben het eens met geen voorstander. De belangrijkste reden is de toename van de negatieve voorspanning bij toenemende ingangsamplitude. De dynamiek van je signaal wordt in elkaar gedrukt.

 

Tegenkoppeling doe je om bij neutrale stand van de toonregeling de versterker een vlakke frequentiekarakteristiek te geven.In dit geval over de hele versterker en niet alleen over de eindtrap dor de EL84 niet op zijn kathode te ontkoppelen.

 

De EL84 kan 300V hebben. De anodestroom dient dan beperkt te blijven om de max dissipatie niet te overschrijden. Om die reden 180 ohm kathodeweerstand in dit schema om Ia te beperken. Maar beter is 250 volt en een kleinere Rk.

 

De weerstand van 47k tussen de buizen staat in serie met een C van 22k. Dat is niet voor de kat die gewassen moet worden. Het geeft een RC-tijd met kantelpunt van ongeveer 1000HZ.

 

 

[Eddy VL]

 

Ik ben momenteel aan enn doc bezig voor een ander topic, (buizen lampen en oude meuk). In 1 van de replys staat buizen2.doc. Daar staat ook iets in over roosterstroom.

(is wel simpel gehouden voor de beginnenden)

 

Ben nu bezig aan de pentode, en ik ben voor de aardigheid eens aan het herberekenen gegaan. (grafisch...)

 

Ik vind hierbij:

Vb = 250V Vg1 = -8V Ik = 45 mA Ia = 40 mA Ig1 = 5 mA

Vb = 300V Vg1 = -9,5V Ik = 54 mA Ia = 48 mA Ig1 = 6 mA

 

Moet nu nog even de anodeweerstand bepalen om te zien wat de limieten zijn.

 

Dat de 47K behoort tot de toonregeling was me ook opgevallen, maar was nog niet toegekomen aan de afsnijfrequentie.

 

Wat de tegenkoppeling betreft, steekt in veel van die schematjes in, en de faze van de transfo keer je toch om?

Gewoon Primaire of Secundaire omwisselen?

 

Even google met EL84 datasheet en je krijgt deze.

(Va = max 300V!)

 

Al blij dat ik niet alleen ben die het opvalt...

 

Mvg

 

Eddy

[Eddy VL]

Zoals gezegd moest ik nog de anodeweerstand uitvlooien. Is ondertussen gebeurd.

 

Het volgende zal wel wat hoog gegrepen zijn voor Gerard denk ik.

 

Maar eerst en vooral wil ik erop wijzen dat dit een oefening is voor het document over de pentode (als het op Buizen en oude meuk verschijnt, zal ik wel de uitleg geven wat ik nu gedaan heb en ik zou Gerard de raad willen geven om deze docs toch eens goed te bekijken). Het is geenzins de bedoeling om iemand gelijk of ongelijk te geven, ook niet om wat er gezegd word te controleren of na te rekenen, maar het leek me een goede praktijkoefening voor mezelf, omdat ik buizen-zelfbouw zo'n 30 jaar geleden al vaarwel heb gezegd. Maar ik ben nu terug goed bij, waarvoor dank aan Drs. Ijzerbout en Gladys.

 

Op pentode27.jpg heb ik op de Vg-Ik karakteristiek, de stroom door een 180 ohm weerstand uitgezet. Het snijpunt geeft me Vg = -8V en een stroom van 45 ma. Via de Vg-Ia en Vg-Ig2 kom ik op 40mA en 5mA.

 

Op pentode30.jpg, de Ia-Va karakteristiek (Vg2 = 250V) heb ik eerst op 250V een anodeweerstand van 0 ohm aangebracht (Violet). Uitzetten van de 40mA geeft mij op 300V dus nog een reserve van 7,5 mA. vanaf 47,5 zit je in het rood...

 

Dus dit kan.

 

Extrapolatie van de kathodestroom, anodestroom en Vg1 naar 300V geeft resp: 54mA, 48mA, - 9,5V.

Op pentode29.jpg , de Ia-Va karakteristiek (Vg2 = 300V) eerst terug de 0 ohm weerstand maar op 300V.

Verder is de bruine lijn de geinterpoleerde Vg1 van 9,5V

 

Bij het uitzetten van Ia = 48mA kom je bij 300V zo'n 7,5 mA in het rood.

Dit kan dus NIET.

 

Als de transfo een gelijkstroomweerstand heeft van 830 ohm zit je net aan de maximum dissipatie van 12W. Maar ... zonder reserve. Je zou al een transfo moeten hebben van 1K 8 om veilig te zijn. En daar geloof ik ook niet in.

 

Dus op dit punt moet ik Drs. Ijzerbout volgen en zeggen: zonder wijziging, NIET doen. De max. ratings van de buis laten werking op 300V echter wél toe.

 

Laat ons de wijziging van Drs. Ijzerbout eens naderbij bekijken. (hij spreekt van 135 ohm, 2 * 270 ohm parallel). Met de Vg-Ik-karakteristiek van pentode31.jpg doen we de oefening opnieuw nu met 135 en met 270 ohm.

 

We krijgen voor 135 ohm een Vg1 van 7,2V en een Ik van 54mA (Ia = 48, Ig1= 6) omgerekend voor Vg2 = 300V zou dit voor Vg1 -8,6V en voor Ik 64,8 mA. moeten zijn. Ia word dan 57,6mA en Ig2 7,2.

 

We doen hetzelfde voor de 270 ohm:

 

Vg1 = -9V Ik = 33mA en Ia= 29 en Ig2 = 3,5.

 

Omgerekend naar Vg2 = 300V:

 

Vg1 = -10,8V Ik = 39,6mA en Ia = 34,8 mA, Ig2 = 4,2mA

 

Op de Ia-Va-karakteristiek (Vg2 = 300V) van pentode32.jpg zetten we terug de 0 ohm uit, en beide stromen nl

Ia = 58mA voor de 135 ohm katodeweerstand en Ia = 35mA voor de 270 ohm. Op 300V zit je met 135 ohm nog dieper in de sh... Met de 270 kan het maar heb je niet echt veel reserve. (Zal een transfo moeten zijn met een grote Z ! )

Ik vermoed dat 330 ohm beter zou zijn.

 

135 ohm op de Ia-Va van 250V (Vg1 = -7,2V Ia = 48mA stelt de buis juist in op de limiet van 12V wat dus geen verbetering is.

 

Mogelijks heeft Drs Ijzerbout hiervoor een balansschakeling van 2 EL84's genomen (2 x 270 parallel = 135)

 

Volgens mij heeft Gladys wel een punt dat de stromen klein zijn, maar hier staat alles scherp ingesteld, zodat bij de minste verhoging van de voedingsspanning je inderdaad over de dissipatie zit, en de lamp rode kaakjes zal krijgen.

 

Laat Gerard zijn versterkertje bouwen (dubbel plezier, bouwen en achteraf muziek) Maar dan op 250V en met 180 ohm.

 

En ondertussen leert hij het wel, de meeste onder de oude ratten zijn ook zo begonnen, en hebben geleerd tot scha en schande.

 

En als hij problemen heeft kan hij steeds terecht op dit Forum toch? (hadden wij dus niet !)

 

Mvg

 

Eddy Vl

 

 

 

 

 

 

 

[Gast Drs. IJzerbout]

Citaat:

Mogelijks heeft Drs Ijzerbout hiervoor een balansschakeling van 2 EL84's genomen (2 x 270 parallel = 135)

Hi Eddy, ik wist de waarde uit mijn hoofd.
En heb het in het buizenboek nog even nagekeken en daar staat 135 ohm bij 250 volt. (klasse A met één enkele EL84) Dat is de nominale waarde.
Ik zou ook niet van de maximale waarde van 300 volt anodespanning uitgaan, maar altijd zorgen dat de anodespanning 250 volt bedraagt. Dat is de nominale spanning.
Bij 135 ohm even de negatieve roosterspanning nameten op de kathode en moet -7,3 volt bedragen.
Is de anodespanning (veel) te hoog, dan zou ik de kathodeweerstand gaan veranderen.
Dan nog iets, de buis is goed aangepast bij een uitgangsimpedantie van 5,2 k-ohm maar veel mensen vergeten dat als de secundaire waarde bijvoorbeeld 4 ohm is en je sluit er een 8 ohm luidspreker op aan, de primaire impedantie drastisch veranderd en de buis niet goed aangepast is.

Ik zal proberen uit te leggen waarom ik dit schema "slecht" vind.

Het is ontworpen voor een radio met een bepaalde luidspreker in een bepaalde kast. Om dit goed te laten klinken is de schakeling zodanig aangepast dat de loudness en klankregeling zo optimaal mogelijk is voor de acoustiek van die kast.
Ga je dit dan precies zo nabouwen en er een hele andere luidpreker met kast op aansluiten, dan klinkt dat niet zoals het hoort.
Dus al die sniksnak van loudness en klankregeling beter gewoon weglaten.
Verder zit in de schakeling en behoorlijke tegenkoppeling die de tekortkomingen van de uitgangstrafo probeerd te kompenseren. Van HiFi is eigenlijk geen sprake.

Kijk even hier: EL84 en scroll wat naar onderen, daar staat eigenlijk alles wat je weten moet.

Ik ben persoonlijk altijd een voorstander geweest van het niet ontkoppelen van de kathode. Tenzij de extra versterking werkelijk nodig is. Het is een geringe vorm van tegenkoppeling die doorgaans voldoende is.

[Gast Drs. IJzerbout]

Citaat:

en de faze van de transfo keer je toch om?
Gewoon Primaire of Secundaire omwisselen?

Klopt, heb je volkomen gelijk in.

Ik zat me in eerste instantie blind te staren op die schakeling waar de tegenkoppeling nog verder naar voren gelegd is en ben altijd gewend op de kathode van de 1e triode of penthode tegen te koppelen. En dacht aan een tekenfout.

Met ongeveer dezelfde komponenten bijvoorbeeld een EL84 als eindpenthode en een ECC ervoor en een mooie baxandall toonregeling ertussen (indien gewenst). Goede uitgangstrafo en tegenkoppleing op een laag pitje.
Voedingsspanning goed afvlakken met smoorspoel, dan is de brom minimaal. Dan heb je een veel beter resultaat.

Nog wat over die loudness regeling, die zou ik nooit toepassen omdat de pickup´s van vroeger veel minder output geven dan de CD/MP3 players van tegenwoordig. Dus bij gebruik van een CD speler, staat de volume-regeling maar weinig open voor kamersterkte, terwijl de loudnessregeling veel te sterk werkt bij die stand van de volumeregelaar. Dus die hele loudness zou ik gewoon weglaten.

[Gast gladys]

Nog wat opmerkingen voor onze zelfbouwer.

 

Het eerder genoemde minder output geven van een pick-up is hier niet aan de orde. Deze versterker heeft geen RIAA schakeling om het tekort aan lage tonen van vinyl op te krikken. In de toelichting bij het schema wordt dan ook geen pick-up vermeld. Deze versterker is daar ongeschikt voor.

 

Brom is een vervelende eigenschap bij zelfbouw. De gloeidraden niet aan een kant aarden maar een draadgewonden potmeter van 100 ohm over de gloeidraadwikkeling met de middenaftakking aan aarde. Met de loper net naast het midden vaak verrassend vaak minder brom. Ook voedingstrafos's geven brom. Zet de voortrap zo ver mogelijk van de trafo. Het veld staat loodrecht op de windingen, dus het ijzer zo zetten dat het niet naar de voortrap wijst. Ook wil een trafo weleens mechanisch brom veroorzaken door meetrillende buisroosters. Daarom de trafo dempen door met rubber tules vastzetten.

[Gast Drs. IJzerbout]

Citaat:

Deze versterker heeft geen RIAA schakeling om het tekort aan lage tonen van vinyl op te krikken.

Ik bedoelde eerder de nog oudere pick-up met kristal-element.
Die hadden vroeger ook geen RIAA correctie. MD pick-up´s wel.

Blijft wel het feit dat een kristal pick-up of de detector uitgang van de radio veel lagere levels hadden.

[Hellum]

@eddy, ik zal dit in het weekend eens narekenen (het is net school , dit soort sommen krijgen we ook bij "analoge techniek"

 

verder ben ik wel van plan er een pick up op te zetten, zo'n md natuurlijk, met voorversterker dus op die manier begrijp ik dat ik gewoon de toonregeling weg kan laten?

 

en dat wat er boven het schema staat, mij is altijd geleerd je bron te vermelden.

 

MVG. Gerard

[Gast Drs. IJzerbout]

Citaat:

verder ben ik wel van plan er een pick up op te zetten, zo'n md natuurlijk, met voorversterker dus op die manier begrijp ik dat ik gewoon de toonregeling weg kan laten?

Hmmm...je wilt een pick-up met MD element aansluiten? Dat is geen eenvoudige klus. Om dat brom en ruisvrij de houden?
Buizen staan niet echt bekend om hun ruisvrijheid.
Er zijn eigenlijk maar 2 buizen die dat kunnen: de EF86 en een wat oudere en zeer zeldzaam: CF50.

Makkelijker is het om de RIAA en voorversterking met een OPAMP, transistoren of FET´s te doen.

[Gast gladys]

Geheel mee eens. Zelf nog veel vinyl (Fados's). De Technics SL1500 met Stanton tripel EEE 681 doet het fantastisch.

 

Nog even voor onze zelfbouwer over brom. Signaalvoerende leidingen in de voortrap bij de gloeispanning vandaan houden en twisten (in elkaar draaien) van de gloeispanningsleidingen.

[Gast gladys]

Als laatste opmerking over brom: Alle massacontacten van de voortrap en dus ook de massa aansluiting van de ingangsplug aan een punt. Dit om te voorkomen dat er verschillende aardstromen door het chassis lopen langs verschillende weerstandswegen. Een klein verschil geeft n.l. via de voorversterker een vervelende brom.

In een ver verleden een versterker met 2 x EL84, 1 x ECC81, 1 x ECC83 en een EF86 als microfoontrap gemaakt. Voeding-, ingangs- en eindtrafo alles met Amroh trafo's. Het restantje brom weggekregen met genoemde 100 ohm potmeter over de gloeispanning en een bus om de EF86. Ik heb het over ruim 40 jaar terug.

 

[Gast Drs. IJzerbout]

Het is namelijk zo dat pick-up´s met MD elementen populair werden toen de transistoren al gemeengoed waren. Dus als voorversterker met RIAA werden toen al transistoren, later FET´s en nog later OPAMP´s ingezet.

Voorversterkers met buizen voor MD elementen heb ik zo goed als niet gezien.

 

[Hellum]

Origineel bericht van: Drs. IJzerbout

Citaat:

verder ben ik wel van plan er een pick up op te zetten, zo'n md natuurlijk, met voorversterker dus op die manier begrijp ik dat ik gewoon de toonregeling weg kan laten?

Hmmm...je wilt een pick-up met MD element aansluiten? Dat is geen eenvoudige klus. Om dat brom en ruisvrij de houden?
Buizen staan niet echt bekend om hun ruisvrijheid.
Er zijn eigenlijk maar 2 buizen die dat kunnen: de EF86 en een wat oudere en zeer zeldzaam: CF50.

Makkelijker is het om de RIAA en voorversterking met een OPAMP, transistoren of FET´s te doen.

ik heb een kant en klaar voorversterkertje